Στη σφαίρα της εξάρτησης: Μύθοι και Αλήθειες

* Η Ραφαηλία Ζαβρού είναι Νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας και υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Νοσηλευτικής (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου)

Το άκουσμα της λέξης «χρήστης» ακολουθείται σχεδόν πάντα από κάποιο συναίσθημα που πολύ συχνά είναι φόβος ή αποδοκιμασία. Επίσης, πολλοί από εμάς, όταν σκεφτόμαστε τα συγκεκριμένα άτομα, φέρνουμε στο μυαλό μας την εικόνα κάποιου αδύνατου χλωμού ανθρώπου με βαθουλωμένα μάτια, βρώμικα ρούχα ,που χτυπάει από εδώ κι απο κεί ψάχνοντας τη δόση του.

Πιο κάτω παραθέτονται κάποιοι μύθοι που επικρατούν μέχρι σήμερα σχετικά με τα άτομα που κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.

• Μύθος Νο 1: «Μπορώ να κάνω χρήση κοκαΐνης με ελεγχόμενο τρόπο»

Αλήθεια Νο 1: Το να ελέγχεις τη χρήση της κοκαΐνης είναι δύσκολο. Όταν πάψει η επίδρασή της και το ευχάριστο συναίσθημα αντιστρέφεται, ο χρήστης νιώθει εξουθενωμένος και απογοητευμένος και αυτό τον οδηγεί στην επανάληψη της χρήσης, προκειμένου να βιώσει ξανά το αίσθημα ευφορίας. Αυτό όμως θα βοηθήσει για λίγο και το σίγουρο είναι ότι το αίσθημα απογοήτευσης και κατάθλιψης επανέρχεται πιο έντονο.

• Μύθος Νο 2: «Είσαι μάγκας όταν πίνεις πολύ και το αντέχεις»

Αλήθεια Νο 2: Η επίδραση του αλκοόλ στον οργανισμό ενός ατόμου εξαρτάται από την ποσότητα και το είδος του αλκοόλ που καταναλώνεται, από την σωματική διάπλαση και το φύλο του ατόμου, τη συχνότητα της χρήσης και το ρυθμό κατανάλωσης, την προηγούμενη κατανάλωση φαγητού, την ψυχική μας κατάσταση κα. Το πόσο δηλαδή θα αντέξει κανείς κάθε φορά την ποσότητα του αλκοόλ που κατανάλωσε δεν είναι σταθερό και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από την άλλη, η ανάγκη προβολής ή επίδειξης μιας συγκεκριμένης εικόνας του εαυτού μέσω της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ αποκαλύπτει μια ευάλωτη σχέση με τον εαυτό και εξάρτηση από τη γνώμη των άλλων.

• Μύθος Νο 3: «Όλοι όσοι κάνουν χρήση ουσιών προέρχονται από οικογένειες που είχαν προβλήματα, δεν ήταν καλοί μαθητές και δεν τα κατάφεραν γενικά στην ζωή τους.»

Αλήθεια Νο 3: Το στερεότυπο ότι κάποιος που προέρχεται είτε από διαλυμένη οικογένεια είτε από μια οικογένεια με συγκρούσεις , δεν ήταν καλός μαθητής στο σχολείο, δεν ήταν δημοφιλής , δεν έχει δουλειά ή είναι άστεγος δεν ισχύει. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα καταλήξει κάποια στιγμή στην ζωή του να κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών. Υπάρχει εξίσου μεγάλο ποσοστό ατόμων προερχόμενα από οικογένειες χωρίς συγκρούσεις, άριστοι μαθητές, με πολλούς φίλους και αξιόλογες δουλειές που κατέφυγαν στην λήψη ουσιών. Προσπαθώντας να βάλουμε μια ταμπέλα και να κατηγοριοποιήσουμε τους χρήστες, αγνοούμε την πολυπλοκότητα της προσωπικότητας του καθενός και τις συγκυρίες που τον οδήγησαν στην χρήση.

• Μύθος Νο 4: «Ελέγχω την κατάσταση με τη χρήση, εγώ δε θα την πατήσω»

Αλήθεια Νο 4: Στην αρχή πιστεύεις ότι μπορείς. Ξεχνάς ή υποτιμάς, όμως, τη σωματική εξάρτηση που προκαλούν πολλές εξαρτησιογόνες ουσίες. Το σώμα σου μαθαίνει να λειτουργεί υπό την επήρεια της ουσίας. Επιπλέον, η ψυχολογική εξάρτηση που προκαλεί η μακροχρόνια χρήση ουσιών είναι πολύ ισχυρή, χτίζεται σταδιακά με το χρόνο και οδηγεί στο να ενδιαφέρεται κανείς αποκλειστικά και μόνο για την ουσία παρ΄ όλες τις αρνητικές συνέπειες στο τελικό στάδιο της εξάρτησης. Ο έλεγχος της ζωής - της κρίσης, των επιλογών, των συναισθημάτων - χάνεται σταδιακά και χωρίς το άτομο να το συνειδητοποιεί. Όταν δε διατηρεί αυτή την πεποίθηση θεωρώντας τον εαυτό του δυνατό ή άτρωτο και ότι αυτά συμβαίνουν στους άλλους, τότε το άτομο απομακρύνεται πιο πολύ από τους πραγματικούς κινδύνους που ενέχει το παιχνίδι με τις ουσίες και ο έλεγχος της χρήσης γίνεται δυσκολότερος.

• Μύθος Νο 5: «Οι περισσότεροι έχουν καπνίσει χασίς, δεν είμαι ο μόνος στην ηλικία μου»

Αλήθεια Νο 5: Ένας στους 8 μαθητές ηλικίας 13-18 ετών αναφέρει χρήση παράνομης ουσίας, κυρίως κάνναβης, έστω και μια φορά στη ζωή του, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά στοιχεία. Αυτό δείχνει ότι δεν κάνουν χρήση χασίς οι περισσότεροι μαθητές/έφηβοι αλλά μια μικρή μειοψηφία. Από τους λίγους εφήβους που θα δοκιμάσουν, δεν θα συνεχίσουν όλοι τη χρήση. Το σημαντικό στη δοκιμή και στη χρήση είναι να αντιληφθεί κανείς τί είναι αυτό που του προσφέρει η χρήση της ουσίας, ποια συναισθήματα του προκαλεί, ποια ανάγκη καλύπτει και πως αυτή η ανάγκη θα βρει διέξοδο με άλλους τρόπους.

• Μύθος Νο 6: «Μπορεί να παρασύρουν το παιδί μου οι φίλοι του και να το ρίξουν στα ναρκωτικά/ αν του ρίξουν ναρκωτικά στο ποτό του μπορεί να εξαρτηθεί.»

Αλήθεια Νο 6: Η πίεση των συνομηλίκων μπορεί να επηρεάσει έναν έφηβο. Σε κάθε περίπτωση όμως, το αν θα ξεκινήσει κάποιος να κάνει χρήση είναι καθαρά προσωπική του επιλογή. Κανένας έφηβος δεν ξεκίνησε να κάνει χρήση επειδή του έριξαν κάτι στο ποτό του και πριν το καταλάβει εθίστηκε. Εν ολίγοις, οι παράγοντες που επηρεάζουν έναν έφηβο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και στις επιλογές του είναι πάρα πολλοί, βρίσκεται όμως σε μία ηλικία όπου μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε αυτά που ακούει και αυτά που ο ίδιος θεωρεί σωστά.

Συμπερασματικά, δεν υπάρχουν «ελαφριά» ή «σκληρά» ναρκωτικά, «αθώες» ή «ένοχες» ουσίες, όταν το σύνολο των ουσιών αυτών υποδουλώνουν διά της εξαρτήσεως τη λειτουργικότητα, την οργανική αρτιότητα και την κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου. Ας μην ξεχνάμε ότι ο κάθε ένας από εμάς δεν είναι υπεύθυνος μόνο για αυτό που κάνει αλλά και για αυτά που δεν κάνει.

«Δεν με ενδιαφέρει πόσο στενό είναι το πέρασμα , ούτε το αντίτιμο που είναι γραμμένο να πληρώσω. Είμαι αφέντης της μοίρας μου, Είμαι ο καπετάνιος της ψυχής μου..»

William Ernest Henley