ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ
* Η Ραφαηλία Ζαβρού είναι Νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας και υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Νοσηλευτικής (Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου)
Οι αυτοκτονίες και οι αυτοπροκαλούμενοι τραυματισμοί αποτελούν τις κύριες αιτίες των σχετιζόμενων με τραυματισμούς θανάτων, παγκοσμίως. H προβλεψιμότητα του αυτοκτονικού κινδύνου είναι εξαιρετικά δύσκολη, γεγονός που οφείλεται στο ότι πρόκειται για μια πολύπλοκη ανθρώπινη συμπεριφορά, πολυπαραγοντικής αιτιολογίας.
Η εποχικότητα στη διακύμανση των θανάτων από αυτοκτονία, αποτελεί ίσως ένα κομβικό στοιχείο στην κατανόηση εκείνων των παραγόντων που πιθανόν συμβάλλουν σε αυτήν τη συμπεριφορά, αλλά και στην προσπάθεια πρόβλεψης αυτών. Οι περισσότερες μελέτες στο θέμα αυτό συγκλίνουν στο γεγονός, ότι οι αυτοκτονίες αυξάνονται και κορυφώνονται κατά τη διάρκεια της άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού (1,2,3,4).
Εποχικότητα και αυτοκτονία στην Ευρώπη
Σε πανελλαδική μελέτη, η οποία καλύπτει τα έτη 1959-1975, βρέθηκε ότι οι άνδρες αυτοκτονούν συχνότερα από τις γυναίκες, ότι η θνησιμότητα είναι μεγαλύτερη στις αγροτικές παρά στις αστικές περιοχές και ότι υπάρχει εποχικότητα με έξαρση κατά το μήνα Ιούνιο.[5] Μια άλλη, επίσης ελληνική, μελέτη αναφέρει αύξηση της αναλογίας των αυτοκτονιών την άνοιξη και το καλοκαίρι, και μείωση το μήνα Σεπτέμβριο, όσον αφορά στους άνδρες, ενώ στο σύνολο των αυτοκτονιών αναφέρει επίσης, δεύτερη μικρότερη αύξηση τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο.(6)
Εποχική διακύμανση με σημαντική αύξηση την άνοιξη, ιδίως το μήνα Μάιο καταγράφεται στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία.[7,3] Επιπλέον, εποχική διακύμανση με αύξηση την άνοιξη και για τα δύο φύλα καταγράφεται και στη Σλοβενία, σε μελέτη που καλύπτει τα έτη 1971-2002. Η εποχικότητα είναι αυξημένη κατά τα έτη 1987-1994 και μειώνεται στη συνέχεια, καθώς μειώνεται και η ετήσια αναλογία των αυτοκτονιών, λόγω καλύτερης ψυχιατρικής περίθαλψης του πληθυσμού μετά τον πόλεμο.(8)
Ο Durkheim συμπεραίνει ότι οι αυτοκτονικοί κύκλοι είναι συνδεδεμένοι με την ένταση άλλων κοινωνικών κυκλικών δραστηριοτήτων (π.χ αγροτικές εργασίες), όπου καθώς η ημέρα είναι μεγαλύτερη, το άτομο εκτίθεται περισσότερο στο κοινωνικό stress.[9]
Παραμένει ένα μείζον ερώτημα σχετικά με το ποιος είναι ο μηχανισμός μέσω του οποίου δρουν οι βιοκλιματικές επιρροές. Πιθανόν, πρόκειται είτε για τον εποχικό κύκλο, μέσω της επιμήκυνσης της ημέρας και τις φυσιολογικές αλλαγές που αυτός επιφέρει είτε για τις έντονες εποχικές αλλαγές, οι οποίες επιτείνουν κάποιους κοινωνικο-ψυχολογικούς μηχανισμούς.
Σύμφωνα με μελέτες για την εποχικότητα των συναισθηματικών διαταραχών, οι οποίες εξαρτώνται από τη σεροτονινεργική δραστηριότητα, υπάρχουν ενδείξεις ότι το φως πιθανόν επηρεάζει τη σεροτονινεργική δραστηριότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος.[10,11] Συνεπώς, οι οξείες και ταχείες μεταβολές στη λειτουργία της σεροτονίνης, οι οποίες προκαλούνται από διάφορους παράγοντες (συμπεριλαμβανομένων των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων), είναι ιδιαίτερης σημασίας, έτσι ώστε να κατανοηθούν οι μεταβολές στην αυτοκτονική συμπεριφορά, καθώς και η ισχυρή εποχική κορύφωση των αυτοκτονιών στην άνοιξη.[12]
Καταληχτικά, έχει προταθεί η σύνδεση της εποχικής διακύμανσης της αυτοκτονίας με την αντίστοιχη εποχική διακύμανση της βίαιης συμπεριφοράς, αφού όπως προαναφέρθηκε συνήθως εποχική διακύμανση υπάρχει στις βίαιες αυτοκτονίες.[4,13]
Συμπερασματικά, όσον αφορά στην εποχική διακύμανση των αυτοκτονιών, φαίνεται ότι δεν είναι απαραίτητο να υφίσταται μία μοναδική ερμηνεία του φαινομένου, αλλά, πιθανόν να υπάρχουν συσχετίσεις μεταξύ διαφόρων παραγόντων, όπως π.χ. καιρικές συνθήκες και βιολογικοί ρυθμοί.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kevan SM. Perspectives on season of suicide: A review. Soc. Sci. Med. 1980; 14: 369 378. 12.
Lester D, Frank ML. Sex differences in the seasonal distribution of suicides Br. J. Psychiatry 1988; 153: 115 117. 13.
Chew SY, McCleary R. The Spring peak in suicides: A crossnational analysis Soc. Sci. Med. 1995; 40: 223 230. 14.
Preti A, Miotto P. Seasonality in suicides: the influence o suicide method, gender and age on suicide distribution in Italy. Psychiatry Res 1998; 81: 219 231.
Bazas T, Jemos J, Stefanis K, Trichopoulos D. Incidence and Seasonal Variation of suicide mortality in Greece. Compr. Psychiatry 1979; 20 (1): 15 20.
Vougiouklakis T, Boumba V, Mitselou A, Peschos D, Gerontopoulos K. Trends in suicide mortality in the deprived region of Epirus (North-West Greece) during the period 1998- 2002. Med Sci Law 2005; 45(1): 39 46
Petridou E, Papadopoulos FC, Frankakis CE, Skalkidou A, Trichopoulos D. A role of sunshine in triggering of suicide. Epidemiology 2002; 13: 106 109.
Roy A. Suicide in depressives. Compr. Psychiatry 1983; 24(5):487-491
Durkheim E. Suicide. The free press, New York, 1951
Lambert G, Reid C, Kaye D, Jennings G, Esler M. Effect of sunlight and season on serotonin turnover in the brain. Lancet 2002; 360: 1840-1842.
Tiihonen J, Hakko H, Räsäsen P. Seasonal variation in the occurrence of homicide in Finland. Am J Psychiatry 1997; 154: 1711-1714.
Brewerton TD. Fluoxetine-induced suicidality, serotonin, and seasonality. Biol Psychiatry 1991; 30(2):190 196.
Rock D, Greenberg D, Hallmayer J. Increasing seasonality on suicide in Australia 1970-1999. Psychiatry Res 2003; 120: 43-51.